«Ազգասիրության, արդարության մասին խոսելով հո չի՞, գործով պետք է ապացուցեն»

Ազատամարտիկ, պահեստազորի գնդապետ ՎՈԼՈԴՅԱ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆՆ արդեն երեք օր Ազատության հրապաարկում նստացույց է անում մի շարք պահանջներով, որոնք առնչվում են ազատամարտիկների և մարտական գործողությունների այլ մասնակիցների սոցիալական երաշխիքների վերանայմանը, կենսաթոշակի վերահաշվարկմանն ու մի շարք այլ հարցերի: Այսօր Վոլոդյա Ավետիսյանը իր մարտական ընկերների հետ վարչապետի ներկայացուցչին հանձնեց նստացույցի պահանջ-նամակը:
Ներկայացնում ենք irates.am-ի զրույցը գնդապետի հետ:
-Ինչո՞ւ գնացիք պատերազմ, քանի՞ տարեկան էիք:
-Առաջին միտինգներից շարժման մեջ էի, միշտ առաջնային գծում եմ եղել: 25 տարեկան էի: Անկախության բանակ կազմավորվեց` Լեոնիդ Ազգալդյանի, Աշոտ Նավասարդյանի, Անդրանիկ Մարգարյանի գլխավորությամբ, ես զինվորագրվեցի էդ կազմակերպությանը, քանի որ գաղափարը բանակն էր: Հետո Հանրապետական կուսակցությունը ստեղծվեց, մեր տղաների կեսը մտավ կուսակցության ջոկատի մեջ, իսկ մյուս թևը, Ազգալդյանի հետ, մնաց Անկախության բանակում: Իհարկե, Հանրապետականի ջոկատի հետ միշտ համագործակցել ենք: Մեր կառույցի գաղափարը կանոնավոր բանակ ստեղծելն էր: 1989 -ին գնացել ենք Վարդենիս և այլ սահմանամերձ շրջաններ, որտեղ կրակոցներ են եղել: Իմ` շարժման մեջ մտնելու պատճառը եղել է, հիմա այդ բառը արժեզրկվել է իհարկե, հայրենասիրությունը, ազգային արժանապատվությունը: Իսկ Ղարաբաղ իմ առաջին մարտական ուղևորությունը 1991-ին էր: Շահումյան ենք իջել ուղղաթիռով: Շահումյանում Շահեն Մեղրյանի հետ ենք համագործակցել բավականին ժամանակ: Շահումյանը թողնելուց հետո Մարտակերտի մարտերին եմ մասնակցել, հետո եկել ենք Վարդենիս, Վարդենիսի գունդն ենք ստեղծել 1993-ին, դրանից հետո մտել ենք Քելբաջար: Այդ ժամանակ արդեն զորամասի սպա էի, հրամանով հրամանատարի տեղակալն էի: Հրամանատարը ֆրանսահայ Հովսեփ Հովսեփյանն էր: Քելբաջարն ազատագրելուց հետո էնտեղ երեք-չորս ամիս մնացել եմ որպես ճակատի հրամանատար, որից հետո գործուղվել եմ Խոջալուի ուսումնական կենտրոն` զինվորներ պատրաստելու:
-Դուք պաշտպանության նախարարությունում եք ծառայել, ինչո՞ւ թողեցիք աշխատանքը, չէ՞ որ երիտասարդ եք:
-Հոգնել էի: Դեռ մի 6 տարի էլ կարող էի ծառայել, բայց դուրս եկա: Վեց երեխա ունեմ, երեքը` անչափահաս: Ցանկացա մի քիչ էլ ընտանիքիս համար ապրել: Փոքրիկ տնտեսություն եմ ստեղծել, զբաղվում եմ իմ այգով, երեխաներիս եմ դաստիարակում:
-Շա՞տ զոհված ընկերներ ունեք:
-Անկախության բանակից մենք զոհեր քիչ ենք տվել, որովհետև առաջին օրվանից պատրաստվել ենք պատերազմի, զինվորական պատրաստվածություն ունեինք: Ես ինքս էլ ծառայել եմ ԽՄ բանակում, եղել եմ վեց ամիս ուսումնական կենտրոնում, Սախալինում եմ ծառայել և զինվորական պատրաստվածություն ունեի:
-Պատերազմի տարիներին մարտի դաշտում շատ բան տեսած կլինեք: Կա՞ որևէ դրվագ, դիպված, որը Ձեզ երբեք մոռացնել չի տա պատերազմը:
-Ես ցեղասպանություն տեսածների ժառանգներից եմ, իսկ ինքս էդ ցեղասպանությունը տեսել եմ Մարաղայում: Էդ գյուղի ազատագրմանը անձամբ մասնակից եմ եղել: Գյուղի ջոկատի հրամանատարը Ռոմանն էր, Գագիկ կար` Մարտակերտի շտաբի պետն էր, զանգեց ասաց` գյուղում վիճակը շատ վատ է, մեծ ուժեր են գալիս տանկերով, եկեք օգնության: Երբ հասանք, գյուղի կեսն արդեն չկար, վերցրել էին ադրբեջանցիները: Կեսօրին հասել ենք, մինչև հաջորդ առավոտ պատերազմ էր, մարտ էր մղվում: Երբ հետ վերցրեցինք գյուղը, մոտ 50-60 հայերի տարբեր տարիքի` պապիկներ, տատիկներ, կանայք ու երեխաներ, ովքեր չէին կարողացել գյուղից դուրս գալ, որովհետեւ հարձակումը արագ էր եղել, ադրբեջանցիները գլուխները… լխկել էին, ուղեղները թափվել էր դուրս… Մարդուն կարելի է սպանել մի գնդակով, բայց էսպես… Սահմռկեցուցիչ էր: Նման տեսարան միայն ցեղասպանության թանգարում կա, դա էր … Էնտեղ ընդհանուր գերեզմանում թաղեցինք բոլորին: Էդ դեպքն է, որ իմ մեջ շատ ծանր հետք է թողել: Թշնամին չի նայում մեր ու մանուկ, նրանց հետաքրքիր չի, որ մեր տարածքը վերցնեն, նրանց հետաքրքիր է, որ մեր տեսակը վերացնեն…
-Իսկ ինչո՞ւ որոշեցիք նստացույց անել: Ազատամարտիկները միշտ անապահով խավի մեջ են եղել, այս խնդիրը նոր չի ծագել, ինչո՞ւ հիմա որոշեցիք հարցը բարձրացնել:
-Չդիմացա: Աշխատանքից դուրս գալով ավելի շատ շփվեցի մարտական ընկերներիս հետ ու մոտիկից տեսա, թե ինչ ծանր պայմաններում են մարդիկ ապրում: Մարդիկ, որ իրենց ամենաթանկ բանը` կյանքը դրել են պատերազմի դաշտում, հայրենիքի պաշտպանությունը նախընտրեցին ընտանիքի ապահովվածությունից, այսօր ընտանիքի տարրական հոգսերը չեն կարողանում հոգալ: Նրանք պատերազմ գնացին` առանց մտածելու ինչ կլինի իրենց հետ, ինչ կլինի իրենց երեխաների ու ծնողների հետ: Չէ՞ որ ամեն մեկը մի ընտանիք կերակրող էր, գնացին ու կարող էին զոհվել: Դեռ հարց է` բախտները բերե՞ց, որ ողջ մնացին, թե չէ: Սա էլ է հարաբերական, քանի որ ողջ են, բայց անկարող են ընտանիք պահել, ուրեմն ի՞նչ արժե իրենց կյանքը: Արժանապատիվ զինվորը իրեն նվաստացած է զգում, երբ չի կարողանում նվազագույն պայմաններ ապահովել սեփական ընտանիքի համար: Զինվորը, որ գնացել ու կյանքը, առողջությունը չի խնայել իր երկրի համար, պիտի հնարավորինս փոխհատուցված լինի, որ խաղաղ կյանքում իրեն անզոր չզգա, նվազագույն անհրաժեշտությունները իր երեխաներին տալու հնարավորություն ունենա:
-Այդքան շա՞տ պրոբլեմներ ունեն ազատամարտիկները:
-Առողջական պրոբլեմներ ունեն, բարոյահոգեբանական պրոբլեմ ունեն` ամենակարևորը: Լքված են զգում իրենց: Ազատամարտիկները կառավարությունից աջակցություն են սպասում, հասկանալով, որ դա հնարավոր է, բայց աջակցություն չկա: Ամբողջ խնդիրը սա է: Մենք բոլորս էլ հասկանում ենք, որ հնարավոր է, բայց չի արվում:
-Ձեզ արդեն մի քանի տասնյակ ազատամարտիկ է միացել, սպասո՞ւմ էիք, որ նման արձագանք կունենա Ձեր բողոքի ակցիան:
-Ավելի շատ մարդիկ են մեզ հետ` հոգով, սրտով, ուղղակի ֆիզիկապես չեն կարող գալ. եթե մարդը հիսուն դրամ չունի, Նոյեմբերյանից, Վարդենիսից ո՞նց գա:
-Ասել էիք, որ ամիսը 5 հազար դրամ եք ատանում որպես ազատամարտիկ, մի՞թե այդքան քիչ է:
-Այո, հինգ հազար դրամ որպես պատերազմի մասնակից եմ ստանում, որը շատ ամոթ է: Ես հայտարարել եմ, նորից հայտարարում եմ` մինիմում սիմվոլիկ, օրինակ, մի 50 հազար դրամ, որպեսզի էդ մարդը, որ չի ստացվել հետո ծառայի հաշմանդամության պատճառով, ստանա նաև իր հաշմանդամի թոշակը ու մի քիչ իրեն մարդ զգա:
-Մինչև հիմա ովքե՞ր են Ձեզ այցելել: Հասարակական կազմակերպություններից, քաղաքական կուսակցություններից այցելություններ եղե՞լ են:
- Հիմնականում իմ մարտական ընկերները, ազատամարտիկներ, 7-8 հասարակական կազմակերպություններից: Իմ մարտական ընկերն է եկել` Առաքել Մովսիսյանը, ՊՆ սոցապ վարչության պետ Սուրեն Հարությունյանը, ով նույնպես իմ մարտական ընկերն է, շատ հարազատ, մտերիմ մարդ: Րաֆֆի Հովհաննիսյանն է այցելել, ՀՅԴ-ից են եկել, նաև` Ժիրայր Սեֆիլյանը: Ես սոցիալական հարց եմ բարձրացրել, և կուսակցություն չկա, որի շարքերում ազատամարտիկներ չլինեն, սա բոլորի խնդիրն է: Ազատամարտիկը կուսակցությունից դուրս երևույթ է, քաղաքականությունից դուրս արժեք է, կռիվը բոլորինս է եղել:
-Չե՞ք կարծում, որ սա պարզունակ հարց է` կա զինվոր, պատերազմի մասնակից, ում վաստակը պետք է գնահատել: Ձեր կարծիքով, ինչո՞ւ մինչև հիմա այս խնդիրը կա, ինչո՞ւ է ազատամարտիկն անտեսված:
-Դուք հեռուստացույց նայում եք, տեսնում եք ինչքան փողեր են գնում աջուձախ` չգիտեմ ինչի համար: Ուրեմն անտեսված ենք, մեզ չեն ընդունում կամ չեն ուզում անեն, կամ սրտացավ չեն, ինչը ազգի բարոյահոգեբանական վիճակն է կոտրում: Միայն ազգասիրության, արդարության մասին խոսելով հո չի՞, գործով պետք է ապացուցեն: Տասից ինը պետք է գոհ լինի: Եթե տասից ինը դժգոհ է , ուրեմն պրոբլեմ կա: Թող չասեն` հնարավոր չի, երկիրը ճգնաժամի մեջ է: Տանկերի դեմ չի կարելի փայտով, քարով կռվել, մենք արել ենք, ապացուցել ենք, որ հնարավոր է փայտով տանկը վերցնել և պատերազմ մղել: Վերցրել ենք խորհրդային բանակից, վերցրել ենք Ադրբեջանից, ու պատերազմում էլ հաղթել ենք: Հիմա մեր կառավարությունը պարտավոր է: Ինչ ուզում են անեն, գիշեր-ցերեկ թող չքնեն, թող աշխատեն: Խելացի մարդիկ կան էնտեղ, թող իրենց մասին չմտածեն, մտածեն իրենց պարտականությունները կատարելու մասին:
-Երկիրը դատարկվում է, արտագաղթը մեծ չափերի է հասել, շատերն են հեռանում: Կա՞ն ազատամարտիկներ, որ գնում են:
-Այո, օրինակ, երկու փոխգնդապետ ունենք, որ զորացրվել են, եղել են գումարտակի հրամանատար, մի ամիս առաջ եմ տեսել իրենց, փաստաթղթերն էին պատրաստում, որ երկրից հեռանան: Գնում են, որովհետև Ռուսաստանի քաղաքացին 80 հազար դրամի փոխարեն ստանում է 7-8 հարյուր դոլար: Ես իրենց չեմ կարող մեղադրել, մարդը ազատ է, ուր ուզի, կգնա, կապրի, բայց երբ սոցիալական վիճակից է գնում, դա արդեն ընդունելի չի:
-Դուք այսօր շատ կարևոր հարց եք բարձրացնում և արդեն Ձեր պահանջ-դիմումը հանձնեցիք կառավարությանը: Ի՞նչ եք սպասում, ի՞նչ կարող է հետևել բացասական պատասխանին Ձեր կողմից, կամ եթե պատասխանը Ձեզ չբավարարի, արդյոք կարող է նստացույցը շարունակվել:
-Ինձ կոնկրետ ժամկետ չեն ասել, թե երբ կպատասխանեն, բայց տվել են իրենց տվյալները: Մի քանի օր` մինչև շաբաթ օրը եկսպասեմ ու կկապվեմ իրենց հետ, կիմանամ պատասխանը: Եթե պատասխանը հեռու լինի իմ սպասելիքներից , կխորհրդակցեմ տղաների հետ և որոշում կկայացնենք: Տարբերակներից մեկն էլ այն է, որ, այո, կարող է նստացույցը շարունակվել` նայած թե ինչ որոշում կկայացնեն ինձ միացած ազատամարտիկները:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հե՜յ, հեղափոխություն, ո՞ւր մնացիր
• Հանրահավա՞ք եք ուզում, ինքնե՛րդ էլ արեք
• Եռյակում միմյանց հետ հայտարարություններո՞վ են խոսում
• Գյումրու ռուսական ռազմակայանը նախընտրելի ԶԼՄ-ներ ունի՞
• Սխալ տնտեսական քաղաքականությունը հարվածում է սպառողի գրպանին
• «Ժառանգության» հետ մի բան այն չէ
• Օրենքները լավն են, երբ գործում են
• «Ժառանգությունն» ինքն է իրեն դուրս դրել ընդդիմադիր դաշտից
• Ո՞վ պետք է փոխհատուցի գյուղացու կրած վնասի համար
• Դեղերի գները, այնուամենայնիվ, կբարձրանան
• Լիդինգթոն. «Հայ-թուրքական արձանագրությունները պետք է կատարվեն առանց հետաձգման»
• Ծառուկյանն ավելի քան կոմպրոմիսային է
• ԲՀԿ-ի «վազքը» ավելի կարճ կլինի, քան ենթադրվում էր
• Նոր ընդդիմություն կձևավորվի՝ ընդդեմ իշխանության և ոչիշխանականների
• Իշխանափոխությունից հետո «լավ» ընկերները կմնա՞ն համակարգում
• Հոկտեմբերի 27-ի բեռն ու Հայաստանի ապագան
• Գագիկ Ծառուկյանը ներողություն կխնդրի՞
• Ի՞նչ կա Ծառուկյանի մտքին
• Երբ որդեկորույս մայրերին քաշքում են ինչպես խուլիգանների
• Երբ հասցեատերն ավելի կարևոր է, քան հարցն ինքնին

Մեկնաբանություններ